Kendo kihon-waza z użyciem bokuto

Spis treści
1. Cel ćwicz
2. Podział ćwiczeń
3. Zasady podstawowe
4. Uwagi
Saho (zachowanie) przed rozpoczęciem i po zakończeniu tachi-ai
Kihon 1 – Ippon uchi-no waza
Kihon 2 – Ni-san-dan uchi-no waza
Kihon 3 – Harai waza
Kihon 4 – Hiki waza
Kihon 5 – Nuki waza
Kihon 6 – Suriage waza
Kihon 7 – Debana waza
Kihon 8 – Kaeshi waza
Kihon 9 – Uchi-otoshi waza

Każdy ćwiczący musi uświadomić sobie podstawową prawdę, że shinai jest mieczem. Bez tego nie ma postępów w kendo.
Poniższe ćwiczenia mają nam przypomnieć, że walczymy mieczem. Powinniśmy zrozumieć zasady „drogi miecza” i związane z nimi zachowanie.
Oprócz ćwiczeń, niezbędne są ustne uwagi, wyjaśniające co dokładnie robić w czasie treningu w parach, z przeciwnikiem.

2. Podział ćwiczeń

Ćwiczenia podzielone są w następujący sposób:
Kihon 1 – Ippon uchi-no waza – Sho-men; kote; do (migi-do) i tsuki
Kihon 2 – Ni-san-dan uchi-no waza (renzoku waza) – Kote-men
Kihon 3 – Harai waza – Harai-men (omote)
Kihon 4 – Hiki waza (tsuba-zeriai) – Hiki-do (migi-do)
Kihon 5 – Nuki waza – Men-nuki-do (migi-do)
Kihon 6 – Suriage waza – Kote-suriage-men (ura)
Kihon 7 – Debana waza – Debana-kote
Kihon 8 – Kaeshi waza – Men-kaeshi-do (migi-do)
Kihon 9 – Uchi-otoshi waza – Do (migi-do) uchi-otoshi-men

3. Zasady podstawowe

• Wszelkie postawy i ruchy odpowiadają postawom i ruchom zaczerpniętym z Nihon Kendo Kata.
• Aby ćwiczenie było wykonane prawidłowo, ćwiczący musi używać bokuto.
• Dzieci mogą używać mniejszych bokuto. Dorośli i młodzież używają takich samych bokuto jak w Nihon Kendo Kata.
• Opis poszczególnych postaw i ruchów odpowiada opisom zawartym w „Głównych zasadach treningu kendo z dziećmi i młodzieżą”.
• Trening odbywa się grupowo. Niezależnie od stopnia zaawansowania, „motodachi” i „kakarite” są sobie równi w czasie ćwiczeń i powinni wzajemnie traktować się z szacunkiem.

4. Uwagi

• Kamae – jedyną postawą używaną we wszystkich ćwiczeniach jest chudan-no kamae.

– Chudan-no kamae: Z normalnej postawy stojącej wysuń w przód prawą nogę. Lewa dłoń spoczywa na linii środka ciała, nieco poniżej wysokości pępka, w odległości pięści od tułowia. Nasada lewego kciuka powinna być dokładnie na linii środka ciała. Kensen (sztych) miecza trzymaj na takiej wysokości, aby jego przedłużenie wypadało pomiędzy oczami przeciwnika lub na poziomie jego lewego oka.
Przechodząc do pozycji kamae-otoku, powoli opuść miecz, tak aby kensen znalazł się mniej więcej od trzech do sześciu centymetrów poniżej kolana przeciwnika. Głownia miecza powinna być zwrócona sztychem w prawo, tuż poza obrys ciała przeciwnika (z ostrzem skierowanym po skosie w dół, w lewo).

• Metsuke – patrz przeciwnikowi prosto w oczy, ale tak, żebyś jednocześnie widział całe jego ciało.

• Maai – na początku ćwiczeń przeciwnicy stoją w odległości dziewięciu kroków. W postawie sonkyo, przed rozpoczęciem i po zakończeniu ćwiczeń, głownie mieczy powinny się krzyżować na linii yokote.

W czasie datotsu, przeciwnicy stoją w issoku-itto-no maai. Instruktor powinien zwrócić im uwagę, że odległość pomiędzy nimi zależy od budowy, wzrostu i umiejętności każdego z ćwiczących.

• Datotsu – każdy cios musi być zadany silnie, z prawidłowym nastawieniem ducha i dobrym tenouchi. Cięcie powinno być zadane częścią monouchi (mniej więcej jedna trzecia głowni, licząc od sztychu). W momencie cięcia należy płynnym energicznym ruchem dosunąć nogę zakroczną. Każdy cios musi być zatrzymany przed ciałem przeciwnika. Z drugiej strony, powinien jak najbardziej przypominać cięcie lub pchnięcie prawdziwym mieczem.

Kakarite nie może pozwolić na to, aby motodachi przejął inicjatywę. Jego ki zawsze musi być silniejsze od ki motodachi, a cięcia i uderzenia wykonane we właściwym momencie.

• Ashi-sabaki – w ćwiczeniach używane są wyłącznie okuri-ashi i suri-ashi.

• Kakegoe (hassei) – w chwili ciosu ćwiczący powinien głośno krzyknąć: „Men!”, „Kote!”, „Do!” lub „Tsuki!”.

• Zanshin – po wykonanym ciosie należy jak najszybciej wrócić do prawidłowego dystansu (maai), przyjąć postawę chudan i stanąć w zanshin.

Saho przed rozpoczęciem i po zakończeniu tachi-ai

1. Trzymaj bokuto w prawej ręce. Usiądź w pozycji seiza trzy kroki od przeciwnika. Połóż bokuto po prawej stronie, ostrzem w stronę ciała. Tsuba powinna leżeć na linii kolan. Złóż ukłon w seiza.
2. Wstań. Odejdź na odległość przewidzianą dla tachi-ai. Ukłoń się w stronę kamiza. Ukłoń się w stronę przeciwnika. Przełóż bokuto do lewej ręki i połóż kciuk na tsuba. Wyjmij bokuto. Przyjmij postawę sonkyo.
3. Po ostatnim enbu (ćwiczeniu) przyjmij postawę sonkyo i wykonaj osame-to. Wstań i odejdź tyłem pięć kroków. Sage-to (przełóż bokuto z lewej do prawej ręki i opuść je swobodnie wzdłuż ciała. Ukłoń się przeciwnikowi). Ukłoń się w stronę kamiza. Wykonaj ukłon w seiza. Obaj – motodachi i kakarite – jednocześnie odchodzą na bok.

Uwagi:
Po skończonych ćwiczeniach motodachi i kakarite przyjmują postawę kamae-otoku i z lewej nogi odchodzą tyłem pięć kroków. Przed rozpoczęciem nowego ćwiczenia obaj stają twarzami do siebie w chudan-no kamae.

• • Najlepszym miejscem do zarei jest środek shimoza. (Podczas treningu w większej grupie zarei można pominąć).
  • b. Seiza należy wykonać w saza-uki. W czasie zarei, obie dłonie – lewa i prawa – powinny jednocześnie dotknąć podłogi.
  • W czasie ukłonu (rei) w stronę kamiza tułów pochylony jest pod kątem trzydziestu stopni. W czasie ukłonu (ritsurei) w stronę przeciwnika tułów pochylony jest pod kątem piętnastu stopni.
  • Bokuto należy przełożyć z prawej ręki do lewej i odwrotnie dokładnie na linii środka ciała.
  • W postawie taito, tsuka-gashira jest na linii środka ciała.

Kihon 1 – Ippon uchi-no waza

• Począwszy prawą nogą, motodachi i kakarite wykonują trzy kroki i stają w odległości issoku-itto. Kakarite uderza shomen. W chwili ciosu wydaje głośny okrzyk: „Men!”.
• Po uderzeniu „men”, kakarite kolejno atakuje „kote”, „do” i „tsuki”.
• Po ostatnim ataku, motodachi i kakarite cofają się o pięć kroków i stają w postawie chudan.

Instruktor wyznacza, kto jest motodachi.

„Shomen”:

• Zrób wykrok prawą nogą i jednocześnie unieś bokuto nad głowę. W tym momencie powinieneś pod rękami zobaczyć całą sylwetkę przeciwnika. Zwróć uwagę na to, żeby ostrze miecza było skierowane we właściwą stronę. W chwili zamachu kensen nie powinien być niżej niż ręce.
• Motodachi lekko odsuwa kensen swojego miecza w prawo, żeby zrobić przeciwnikowi miejsce do ataku.
• Po uderzeniu, kakarite z mocnym zanshin odchodzi krok do tyłu. Obaj przeciwnicy stają w pozycji chudan.

„Kote”

• Unieś bokuto na taką wysokość, żeby pod rękami zobaczyć kote przeciwnika.
• Motodachi lekko odsuwa kensen swojego miecza w lewo, żeby zrobić przeciwnikowi miejsce do ataku.
• Po uderzeniu, kakarite z mocnym zanshin odchodzi krok do tyłu. Obaj przeciwnicy stają w pozycji chudan.

„Do” (migi-do)

• Unieś bokuto nad głowę i skręć ręce tak, aby ostrze znalazło się po przekątnej ciała przeciwnika. Zrób krok w przód i zadaj energiczne cięcie, nie zmieniając postawy ciała.
• Motodachi unosi ręce, żeby zrobić przeciwnikowi miejsce do ataku.
• Po uderzeniu, kakarite z mocnym zanshin odchodzi krok do tyłu. Obaj przeciwnicy stają w pozycji chudan.

„Tsuki”

• Ważne, abyś od początku dobrze poznał sposób wykonania tsuki. Nie rób pchnięcia samymi rękami, ale wyprowadź je z bioder.
• Motodachi opuszcza miecz po skosie w prawo i daje krok do tyłu, żeby zrobić przeciwnikowi miejsce do ataku.
• Kakarite z mocnym zanshin odchodzi krok do tyłu. Potem robi jeszcze jeden krok, żeby wrócić na swoje miejsce. Motodachi wykonuje krok w przód i staje w postawie chudan.

Kihon 2 – Ni-san-dan-no waza

• Począwszy prawą nogą, motodachi i kakarite wykonują trzy kroki i stają w odległości issoku-itto.

„Kote-men”

• Kakarite wykonuje zamach mieczem i w tym samym czasie robi wykrok prawą nogą. Uderza migi-kote. Motodachi cofa się o krok. Kakarite idzie za nim i w drugim kroku uderza shomen.
• Motodachi lekko unosi kensen swojego miecza, żeby kakarite mógł prawidłowo wykonać atak kote. Potem cofa się i opuszcza miecz sztychem w prawo, żeby zrobić przeciwnikowi miejsce do ataku shomen.
• Po drugim uderzeniu, kakarite z mocnym zanshin daje krok do tyłu. Po drugim kroku kakarite obaj przeciwnicy powinni znaleźć się w issoku-itto-no maai. Kakarite wykonuje jeszcze jeden krok do tyłu, a motodachi idzie za nim, żeby wrócić na swoją pozycję.

Kihon 3 – Harai-waza

• Począwszy prawą nogą, motodachi i kakarite wykonują trzy kroki (ayumi-ashi) i stają w issoku-itto-no maai.
• Po ostatnim ataku, motodachi i kakarite cofają się o pięć kroków i stają w postawie wyjściowej dla tachi-ai, czyli chudan.

„Harai-men” (omote)

• Kakarite wykonuje wykrok prawą nogą i w tym samym czasie lewym płazem swojego miecza (omote shinogi) odtrąca miecz przeciwnika. Potem uderza shomen.
• Kakarite z mocnym zanshin odchodzi krok do tyłu. Potem robi jeszcze jeden krok, żeby wrócić na swoje miejsce.

Kihon 4 – Hiki-waza

• Począwszy prawą nogą, motodachi i kakarite wykonują trzy kroki (ayumi-ashi) i stają w issoku-itto-no maai.
• Po ostatnim ataku, motodachi i kakarite cofają się o pięć kroków i stają w postawie wyjściowej dla tachi-ai, czyli chudan.

„Hiki-do” (migi-do)

• Kakarite wykonuje krok prawą nogą i uderza shomen. Motodachi broni się przed ciosem, blokując uderzenie lewym płazem miecza (omote shinogi). Obaj wchodzą w tsuba-zeriai. Kakarite spycha miecz przeciwnika w dół, poprzez silny nacisk na głownię w okolicy tsuba (tsuba-moto).
• Kakarite wyczuwa, że motodachi zamierza unieść ręce. Z lewej nogi wykonuje krok w tył i w tym samym czasie uderza migi-do.
• Kakarite z mocnym zanshin daje krok do tyłu. Po drugim kroku kakarite obaj przeciwnicy powinni znaleźć się w issoku-itto-no maai. Kakarite wykonuje jeszcze jeden krok do tyłu, a motodachi idzie za nim, żeby wrócić na swoją pozycję.

Kihon 5 – Nuki-waza

• Począwszy prawą nogą, motodachi i kakarite wykonują trzy kroki (ayumi-ashi) i stają w issoku-itto-no maai.
• Po ostatnim ataku, motodachi i kakarite cofają się o pięć kroków i stają w postawie wyjściowej dla tachi-ai, czyli chudan.

„Men-nuki-do” (migi-do)

• Motodachi wykonuje krok w przód prawą noga i jednocześnie atakuje shomen. Kakarite przesuwa prawą nogę w prawo (po skosie) i dosuwając lewą, kontratakuje cięciem migi-do. Ważne, aby w tym momencie obaj przeciwnicy zachowali właściwe metsuke.
• Motodachi zatrzymuje się po uderzeniu shomen. Kakarite zatrzymuje się po uderzeniu migi-do.
• Obaj wykonują krok w tył i stają naprzeciw siebie. Kakarite trzyma mocny zanshin. Obaj jednym krokiem wracają na swoje miejsca.

Kihon 6 – Suriage-waza

• Począwszy prawą nogą, motodachi i kakarite wykonują trzy kroki (ayumi-ashi) i stają w issoku-itto-no maai.

• Motodachi wykonuje krok w przód prawą nogą i jednocześnie atakuje migi-kote. Kakarite wykonuje krok w tył lewą nogą i odtrąca miecz przeciwnika prawym płazem swojego miecza (ura shinogi). Potem natychmiast daje krok w przód i atakuje shomen.
• Po suriage sztych miecza motodachi nie może dotykać tułowia przeciwnika, ale musi być skierowany na zew-nątrz, poza obrys ciała.
• Kakarite trzyma mocny zanshin. Obaj jednym krokiem wracają na swoje miejsca.
• Po zakończonym ćwiczeniu, motodachi i kakarite cofają się o pięć kroków i stają w postawie wyjściowej dla tachi-ai, czyli chudan.

Kihon 7 – Debana-waza

• Począwszy prawą nogą, motodachi i kakarite wykonują trzy kroki (ayumi-ashi) i stają w issoku-itto-no maai.
• Po zakończonym ćwiczeniu, motodachi i kakarite cofają się o pięć kroków i stają w postawie wyjściowej dla tachi-ai, czyli chudan.

„Debana-kote”

• W chwili, gdy motodachi wykonuje zamach, kakarite dostrzega odpowiedni moment do debana (okori-gashira).
• Kakarite wykonuje energiczny krok w przód, z jednoczesnym atakiem kote.
• Kakarite z mocnym zanshin daje krok do tyłu. Potem obaj przeciwnicy cofają się, żeby wrócić na swoje pozycje.

Kihon 8 – Kaeshi-waza

• Począwszy prawą nogą, motodachi i kakarite wykonują trzy kroki (ayumi-ashi) i stają w issoku-itto-no maai.
• Po zakończonym ćwiczeniu, motodachi i kakarite cofają się o pięć kroków i stają w postawie wyjściowej dla tachi-ai, czyli chudan.

„Men-kaeshi-do” (migi-do)

• Motodachi wykonuje krok w przód i uderza shomen. Kakarite przesuwa prawą nogę w prawo (po skosie) i blokuje cięcie lewym płazem swojego miecza (omote shinogi). Następnie skręca ręce i dosuwając lewą nogę, kontratakuje cięciem migi-do. Ważne, aby w tym momencie obaj przeciwnicy zachowali właściwe metsuke.
• Motodachi zatrzymuje się po uderzeniu shomen. Kakarite zatrzymuje się po uderzeniu do.
• Obaj wykonują krok w tył i stają naprzeciw siebie. Kakarite trzyma mocny zanshin. Obaj jednym krokiem wracają na swoje miejsca.

Kihon 9 – Uchi-otoshi-waza

• Począwszy prawą nogą, motodachi i kakarite wykonują trzy kroki (ayumi-ashi) i stają w issoku-itto-no maai.
• Po zakończonym ćwiczeniu, motodachi i kakarite cofają się o pięć kroków i stają w postawie wyjściowej dla tachi-ai, czyli chudan.

„Do (migi-do) uchi-otoshi-men”

• Motodachi wykonuje krok w przód i uderza migi-do. Kakarite odsuwa lewą nogę w tył (po skosie w lewo) i uderza ostrzem bokuto (monouchi) w głownię miecza przeciwnika. Potem wykonuje krok w przód z jednoczesnym cięciem shomen.
• Obaj wykonują krok w tył i stają naprzeciw siebie. Kakarite trzyma mocny zanshin. Obaj jednym krokiem wracają na swoje miejsca.

prof. Kozo Ando
8 dan kyoshi
Tłumaczenie: Witold Nowakowski
Polski Związek Kendo